Nabycie spadku wprost a z dobrodziejstwem inwentarza

Zgodnie z przepisami prawa spadkowego, każdy spadkobierca ma prawo zdecydować czy spadek przyjąć, czy nie. Spadkobierca może bowiem w ciągu 6 miesięcy liczonych od daty, w której dowiedział się o spadku (najczęściej jest to data śmierci spadkodawcy), złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Spadek może zostać przyjęty wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Pierwszy sposób oznacza, że spadkobierca będzie ponosił odpowiedzialność za wszelkie długi zmarłego bez ograniczenia. Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko w granicach wartości otrzymanego spadku.

Brak oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku

Najczęściej zdarza się jednak tak, że spadkobierca nie składa w ogóle oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku. Wówczas, zgodnie z kodeksem cywilnym, przyjmuje się po pierwsze, że nabył on spadek, po drugie, że nabycie następuje z dobrodziejstwem inwentarza (zaznaczyć należy, że zasada ta dotyczy spadków otwartych po 2015r., wcześniej w opisanej wyżej sytuacji przepisy prawa przewidywały natomiast nabycie spadku wprost – decydująca jest zatem data śmierci spadkodawcy).

Po co wykaz albo spis inwentarza?

Rolą zarówno wykazu jak i spisu inwentarza jest zabezpieczenie spadkobierców dziedziczących z dobrodziejstwem inwentarza. Częste są bowiem sytuacje, kiedy spadkobiercy nie posiadają rzetelnej informacji co do wysokości pozostawionych przez zmarłego długów. Często nie znają także samych wierzycieli. Trudno się temu dziwić. Spadkobiercy muszą się jednak liczyć z tym, że wierzyciele mogą odezwać się do nich w każdym czasie, nawet kilka lat po śmierci spadkodawcy. Wobec tego, spadkobiercy powinni zabezpieczyć się poprzez wykazanie aktywów zmarłego, do wysokości których będą ponosić odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe. Zabezpieczenie może zostać dokonane za pomocą tytułowego wykazu inwentarza oraz spisu inwentarza.

Wykaz inwentarza a spis inwentarza 

Oba dokumenty posiadają ten sam cel, jednak co należy zaznaczyć, inna jest ich forma oraz tzw. powaga prawna. Podstawowa różnica polega na tym, że spis inwentarza sporządzany jest przez komornika i co za tym idzie, posiada walor dokumentu urzędowego, natomiast wykaz inwentarza sporządza samodzielnie spadkobierca i wobec tego, jest to jedynie dokument prywatny. Decyzja co do tego czy sporządzić, a jeżeli tak, który z dokumentów, należy wyłącznie do spadkobierców. Tak jak zostało to bowiem podkreślone, chodzi o zabezpieczenie ich własnych interesów.

Wykaz inwentarza spadkobierca zobowiązany jest sporządzić na specjalnie przygotowanym do tego formularzu i złożyć następnie przed sądem lub przed notariuszem. Sporządzenie wykazu wymaga przy tym dochowania należytej staranności przy ustalaniu zarówno aktywów, jak i pasywów spadku. Tego rodzaju obowiązki odpadają przy sporządzeniu spisu inwentarza, bowiem wszelkie w tym zakresie czynności podejmuje komornik.

Podkreślić należy, że zarówno jeden, jak i drugi dokument jest wiążący, przy czym zdecydowanie łatwiejsze wydaje się podważenie przez wierzycieli wykazu inwentarza. Co więcej, w przypadku rozbieżności pomiędzy treścią wykazu a spisu (jeżeli w sprawie sporządzone zostaną oba dokumenty) – większe znaczenie miał będzie wykonany przez komornika spis inwentarza. Trzeba jednak pamiętać, że choć spis inwentarza daje spadkobiercom większą pewność prawną, to jego sporządzenie jest bardziej kosztowne, bowiem konieczne będzie uregulowanie wynagrodzenia dla komornika oraz ewentualnych rzeczoznawców.