Nie od dziś wiadomo, że spadkobiercom ustawowym niepowołanym do testamentu należny jest zachowek. Jednak czy przysługujących im należności mogą żądać jedynie od spadkobierców testamentowych? Kim są obdarowani i w jakich okolicznościach można żądać od nich należności z tytułu zachowku?

Kim są obdarowani?

Obdarowanymi pozostają osoby, które uzyskały od spadkodawcy za jego życia przedmioty w drodze darowizny. Za obdarowanych uważa się również osoby, które otrzymały inne świadczenia, jednak o takim charakterze i na tych samych zasadach co darowizny. Należy przy tym zaznaczyć, że w razie śmierci obdarowanego obowiązek co do pokrycia określonej części zachowku może obciążać jego następców prawnych.

Kiedy obdarowani ponoszą odpowiedzialność?

Zgodnie z art. 1000 §1 k.c. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Przepis ten jest swoistą ochroną uprawnionych do zachowku, którym zapewniona jest jego zapłata, jeśli spadkobiercy z różnych przyczyn nie mogą go pokryć. Muszą zostać spełnione jednak dwie przesłanki:
(I) niemożliwe jest otrzymanie zachowku przez uprawnionego od spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego;
(II) darowizna została doliczona do spadku. Wobec tego nie będzie ponosił odpowiedzialności ten, kto otrzymał darowiznę, która nie została doliczona do spadku. Przykładowo taką darowizną jest ta dokonana przed więcej niż dziesięciu laty na rzecz osób trzecich (art. 994 § 1k.c.).

Jaki jest zakres odpowiedzialności obdarowanych?

Jak wskazuje sam przepis chodzi wyłącznie o uzupełnienie zachowku. Wobec tego obdarowani mogą zostać zobowiązani do poniesienia sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku, a granicą tej odpowiedzialności jest wysokość wzbogacenia, jakie uzyskali przez otrzymanie darowizn. Do wzbogacenia natomiast dochodzi wówczas gdy majątek osoby, która uzyskała korzyść jest większy, niż był zanim dokonano darowiznę.

Uprawnienie do zwolnienia z odpowiedzialności

Zgodnie z art. 1000 §3 k.c. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny. Oznacza to, że obdarowany zamiast zapłaty należności w pieniądzu może przekazać upoważnionemu do zachowku to co od spadkodawcy uzyskał w drodze darowizny. Brak jest w przepisie dalszych wskazówek co do spełnienia obowiązku poprzez wydanie przedmiotu darowizny. Pozwala to przyjąć, że bez znaczenia pozostaje jego wartość w chwili wydania. Jeśli jest ona mniejsza, uprawniony do zachowku nie może żądać wypłaty kwoty uzupełniającej, chyba że do zmniejszenia wartości doszło, gdy obdarowany dowiedział się o swojej odpowiedzialności. Działa to jednak w obie strony, tym samym, jeśli wartość jest większa obdarowany nie może żądać zwrotu różnicy, czy też zwrotu nakładów, jakie poczynił na przedmiot darowizny. Warto w tym miejscu zauważyć, ze jeśli darowizn było więcej wydanie dotyczy wszystkich przedmiotów przekazanych przez spadkodawcę. Przepis ten jednak nie ma charakteru bezwzględnego. Prawo do wydania przedmiotu zamiast zapłaty wygasa, jeżeli przedmiot darowizny został uszkodzony, zniszczony czy zniekształcony.
Należy mieć na uwadze, że to w jaki sposób obdarowany spełni swój obowiązek zależy wyłącznie od niego. Wobec tego uprawniony do zachowku nie może żądać, aby obdarowany wydał przedmiot darowizny.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: pixabay.com, by stevepb