Ładowanie...

Zasady dziedziczenia w przypadku adopcji

Adopcja (in. przysposobienie) stanowi formę przyjęcia na wychowanie osoby obcej, kreując pomiędzy adoptującymi a adoptowanym relacje zbliżone do tych, które istnieją pomiędzy rodzicami a dziećmi. Adopcja wpływa z oczywistych względów na szereg aspektów życia codziennego, jak i aspektów natury prawnej, w tym także na kwestie związane z dziedziczeniem. Pojawia się m.in. pytanie po kim dziedziczyć będzie adoptowane dziecko – po rodzicach biologicznych, adoptujących, czy może dziedziczyć będzie w jednym, jak i drugim wypadku? Czy dziecku adoptowanemu przysługiwać będą prawa do spadku tożsame z prawami przyszywanego rodzeństwa? Czy dziecko adoptowane może dziedziczyć po takim rodzeństwie? Odpowiedź na te pytania i wiele dalszych nie jest jednolita. W polskim porządku prawnym zasady dziedziczenia uzależnione zostały bowiem od rodzaju adopcji, z którą w danym konkretnym przypadku mamy do czynienia, tj. zależą od tego, czy doszło do adopcji pełnej i całkowitej, czy też do adopcji niepełnej małoletniego.

Zasady dziedziczenia przy adopcji pełnej i całkowitej.

Zasady dziedziczenia przy adopcji pełnej uregulowane zostały w art. 936 KC w sposób  zgodny z koncepcją tego rodzaju przysposobienia. Koncepcja ta zakłada, iż adopcja prowadzi do pełnego włączenia przysposabianego dziecka do rodziny adopcyjnej i tym samym traktuje się je tak, jak gdyby było ono faktycznym potomkiem rodziców adopcyjnych. Adopcja pełna prowadzi w konsekwencji do zerwania dotychczasowych węzłów krwi z rodziną naturalną, w tym z biologicznymi rodzicami.

Z powyższych względów należy wyróżnić 4 zasadnicze założenia przy spadkobraniu przez adoptowanego (in. przez przysposobione dziecko):

  • przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego (a zatem adoptowane dziecko dziedziczy po swoich rodzicach adopcyjnych na takich samych zasadach, jak i biologiczne dzieci tych rodziców; adoptowane dziecko dziedziczy także po dalszych krewnych adopcyjnych, a więc m.in. po adopcyjnych dziadkach, po przyszywanym rodzeństwie itp.);
  • przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego (ustawodawca przewidział, iż skoro adoptowany dziedziczy po adopcyjnej rodzinie, to w sytuacji odwrotnej, tj. śmierci adoptowanego, powołani do spadku po nim będą członkowie rodziny adopcyjnej, zgodnie z ustawowym porządkiem dziedziczenia, a więc zarówno rodzice, dziadkowie, rodzeństwo adopcyjne, zstępni rodzeństwa itd.);
  • przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim (zasada ta jest naturalnym skutkiem dwóch powyższych reguł; potwierdza ona, iż w przypadku adopcji pełnej spadkobranie zachodzi wyłącznie na linii adoptowane dziecko – adopcyjna rodzina, nie zachodzi zaś na linii adoptowane dziecko – rodzina biologiczna);
  • powyższe skutki adopcji obejmują także zstępnych adoptowanego (potomkowie adoptowanego będą traktowani jako pełnoprawni członkowie rodziny adopcyjnej z wszelkimi tego konsekwencjami w zakresie dziedziczenia).

Jak wynika zatem z powyższego, w sytuacji adopcji pełnej nie ma możliwości dziedziczenia przez adoptowanego zarówno po dotychczasowej rodzinie, jak i po rodzinie adopcyjnej, z tym że ustawodawca zastrzegł w przedmiotowym zakresie dwa następujące wyjątki:

  • przypadek, gdy małżonek adoptuje dziecko współmałżonka (np. żona przysposobiła dziecko swego męża z poprzedniego związku; w razie tego typu przysposobienia nie dochodzi do zerwania więzi pomiędzy dzieckiem a jego biologicznym ojcem; adopcja ta ma na celu utrzymanie dotychczasowej rodzinie, do której niejako wkracza nowy rodzic – w tym wypadku macocha; w omawianym przypadku adoptowane dziecko będzie dziedziczyć zarówno po swoim ojcu i jego krewnych, jak i po nowej matce i jej krewnych);
  • przypadek, gdy małżonek adoptuje dziecko drugiego z małżonków po śmierci drugiego z rodziców naturalnych – w takim wypadku sąd może utrzymać więzy pokrewieństwa pomiędzy krewnymi zmarłego rodzica dziecka a dzieckiem, w związku z czym pomiędzy tymi podmiotami zachowane zostanie także dziedziczenie ustawowe (np. żona przysposobiła dziecko swego męża z poprzedniego związku, z tym że biologiczna matka dziecka zmarła, gdy miało ono kilka miesięcy; w sytuacji tej sąd może utrzymać więzy pokrewieństwa pomiędzy krewnymi zmarłej matki a dzieckiem, które dziedziczyć będzie po krewnych matki, np. babci, cioci ze strony matki, po ojcu i jego krewnych oraz po macosze i jej krewnych).

Zasady dziedziczenia przy adopcji niepełnej.

Zgoła odmiennie przedstawiają się reguły dziedziczenia przy adopcji niepełnej. Kwestie te reguluje szczegółowo art. 937 KC. Należy zaznaczyć, iż zgodnie z założeniem adopcji niepełnej, prowadzi ona do powstania więzi wyłącznie pomiędzy adoptowanym a adoptującymi rodzicami, nie powodując jednoczesnego zerwania więzi pomiędzy dzieckiem a naturalnymi krewnymi. Ten typ adopcji spotykany jest w praktyce zdecydowanie rzadziej, najczęściej w stosunku do starszych dzieci, które wchodzą niejako do nowej rodziny, utrzymując równoczesny kontakt z rodzicami biologicznymi i ich dalszymi krewnymi. W przypadku adopcji niepełnej nie powstaje więź pomiędzy adoptowanym a krewnymi adoptujących rodziców.

Przekładając powyższe założenia na grunt prawa spadkowego, w art. 937 KC ustawodawca przewidział, że przy tego typu adopcji:

  • przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy (inaczej: adoptowany dziedziczy po adopcyjnych rodzicach na równi z dziećmi biologicznymi tych rodziców; także potomkowie adoptowanego będą dziedziczyć po dziadkach adopcyjnych jako ich dalsi zstępni);
  • przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych (inaczej: adoptowany nie dziedziczy po przyszywanym rodzeństwie i innych krewnych rodziców adopcyjnych, np. po rodzicach rodziców adopcyjnych, jak i wszyscy ci krewni nie dziedziczą po adoptowanym i po jego potomkach);
  • rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający (biologiczni rodzice nie mogą dziedziczyć po adoptowanym dziecku, w miejsce tych rodziców do spadku powołani zostają rodzice adopcyjni);
  • poza powyższymi regułami, przysposobienie niepełne nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa (a zatem adoptowany dziedziczy po wszystkich swoich krewnych naturalnych, w tym po rodzicach biologicznych, pomimo że ci zostali wyłączeni od dziedziczenia po nim; adoptowany dziedziczy także po dalszych krewnych naturalnych, w tym po biologicznych dziadkach, biologicznym rodzeństwie itd.).

Dziedziczenie testamentowe.

Należy zaznaczyć, iż wszystkie wyżej przedstawione reguły dotyczą dziedziczenia wyłącznie ustawowego. Jeżeli zatem zmarły spadkodawca, będący uprzednio stroną adopcji, pozostawił po sobie testament, w treści którego dokonał rozrządzeń na wypadek śmierci, to pierwszeństwo będą miały właśnie te rozrządzenia. Tym niemniej, także i w takiej sytuacji, znajomość zasad spadkobrania przy adopcji wydaje się być pożądana, bowiem w grę wchodzić wówczas może uprawnienie do zachowku.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: pixabay.com, by PublicDomainPictures

Skomentuj artykuł