W polskim porządku prawnym istnieje możliwość wydziedziczenia osób, które zdaniem spadkodawcy nie powinny mieć prawa po jego śmierci do zachowku. Czynność taką wskazuje się w testamencie. Wydziedziczyć można potencjalnego spadkobiercę, jeśli spełnione zostaną przewidziane przez ustawę przesłanki. Problem pojawia się wówczas, gdy osobą wydziedziczoną zostaję małoletni. Zatem czy małoletni również może zostać pozbawiony prawa do zachowku pomimo swojego wieku?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego wydziedziczyć można zstępnych, małżonka oraz rodzeństwo. Wobec tego dzieci spadkodawcy mogą zostać wydziedziczone. Co do zasady nie ma również żadnych zakazów, aby wydziedziczonym było dziecko małoletnie. Jednak samo odczucie spadkodawcy o nagannym zachowaniu spadkobiercy i chęci pozbawienia go prawa do zachowku  nie wystarczy, spadkodawca musi w testamencie uzasadnić, na jakiej podstawie chce daną osobę wydziedziczyć. Zgodnie z ustawą wydziedziczenie może nastąpić z uwagi na jedną z poniżej przedstawionych sytuacji:

1. wydziedziczony wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2. wydziedziczony dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. wnioskodawca uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przybliżmy pokrótce powyższe przesłanki:

1. Uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oznacza prowadzenie nagannego trybu życia, pomimo interwencji w tej kwestii spadkodawcy. Zachowanie to powinno być niewłaściwe i nieakceptowalne. Przykładowo takim nagannym zachowaniem może być alkoholizm czy narkomania. Podkreślić należy, że zachowanie nie tylko musi być naganne, ale i uporczywe dla spadkodawcy. Co więcej, wydziedziczony musi dopuszczać się owego zachowania wielokrotnie.

2. Przy drugiej przesłance wydziedziczyć możemy osobę, która popełniła przestępstwo przeciwko spadkodawcy bądź bliskiej mu osobie. Zauważyć przy tym należy, że za przestępstwa odpowiada nieletni, który ukończył lat 17 (z pewnymi wyjątkami wskazanymi w kodeksie karnym).

3. W pojęciu uporczywego zaniedbywania wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych możemy mówić przykładowo w razie nienależytego wykonywania obowiązku opieki nad spadkodawcą bądź też zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych (tak: wyrok Izby Cywilnej SN z 7 listopada 2002 r., II CKN 1397/2000).

Mając tak przedstawione przesłanki wydaje się, że wystarczy w testamencie wskazać osobę, która pozbawiona winna zostać zachowku i uzasadnić swoją decyzję. Niestety w przypadku osoby małoletniej sprawa nie wygląda tak prosto. Co prawda samo wskazanie w testamencie osoby wydziedziczonej nie sprawia żadnych problemów, gdyż one mogą pojawić się dopiero po śmierci spadkodawcy. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy małoletni wnosi o zasądzenie na jego rzecz zachowku i neguje przesłanki wydziedziczenia. Jak zatem do wydziedziczenia małoletniego podchodzi judykatura?

Interpretacja przepisów jest bardzo różna, jednak w większości spraw orzecznictwo stoi na stanowisku, iż małoletnie dziecko nie może zostać wydziedziczone. Uzasadniając te twierdzenia judykatura wskazuje, że małoletni nie może być do końca świadomy swoich poczynań, co więcej może nie rozumieć ich szkodliwości i niewłaściwości. Wobec tego trudno jest udowodnić, że małoletni działał z premedytacją i na szkodę spadkodawcy i zasługuje na wydziedziczenie. Co więcej, często małoletnie dziecko nie podejmuje samo decyzji przykładowo w kwestii spotkań z ojcem czy też dziadkami. Dzieci natomiast nie powinni odpowiadać za czyny i postępowanie swoich rodziców. Dlatego też wydziedziczenie małoletniego częściej traktowane jest jako wyjątek.

Mając powyższe na uwadze, wydziedziczenie małoletniego dziecka może przysporzyć potencjalnemu spadkobiercy nie małych problemów. Oczywiście w chwili spisania testamentu można wskazać jedną z podstaw wydziedziczenia, jednak nie zawsze w ocenie sądu będzie ona zasadna. Udowodnienie więc, że małoletnie dziecko jest w stanie zrozumieć swoje czyny, nie jest takie proste.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: pixabay.com, by Pexels