Małżonek dziedziczący z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjąwszy zstępnych spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam (art. 939 §1 k.c.). Uprawnienie to wynika z ustawy, zatem nie musi być przedmiotem testamentu i wywołuje skutki jak zapis zwykły.

Przesłanki do skorzystania z zapisu naddziałowego.

a) Pierwszą przesłanką pozostaje pozostawanie w związku małżeńskim. Jednak do jej spełnienia nie wystarczy formalne istnienie związku małżeńskiego, bowiem pomiędzy małżonkami musi istnieć wspólne pożycie. Wobec tego małżonkowie w szczególności muszą wspólnie zamieszkiwać, jak i prowadzić wspólne gospodarstwo domowe. Tym samym z uprawnienia, które zapewnił ustawodawca nie będą mogli skorzystać małżonkowie pozostający w separacji orzeczonej, jak i faktycznej.
b) Kolejną przesłanką jest pozostawanie spadkobiercą zmarłego małżonka. Wobec tego, jeśli przykładowo zmarły małżonek pozostawił testament, w którym nie wymienił współmałżonka, spadkodawca wydziedziczył współmałżonka, czy też współmałżonek spadek odrzucił, skorzystanie z uprawnienia wskazanego w art. 939 §1 k.c. nie będzie możliwe. Jednak należy mieć przy tym na uwadze, że jeśli dochodzi do dziedziczenia i z testamentu i z ustawy, bowiem współmałżonek dziedziczy w zbiegu z spadkobiercami testamentowymi – taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy w skład spadku wchodzą rzeczy stanowiące majątek wspólny małżonków – to przyjmuje się, że małżonek może skorzystać z ww. uprawnienia.
c) Brak zstępnych zmarłego – oznacza, że małżonek, który pozostaje spadkobiercą zmarłego małżonka nie może skorzystać z uprawnienia wskazanego w art. 939 §1 k.c., jeśli wraz z nim dziedziczą zstępni wspólnie z nim zamieszkujący. Oznacza to, że małżonek może żądać ponad swój udział w spadku przedmiotów urządzenia domowego, jeżeli spadkodawca nie miał zstępnych albo nie chcą oni lub nie mogą dziedziczyć albo też dziedziczą, lecz nie zamieszkiwali ze spadkodawcą.

Przedmiot roszczenia.

W każdej sprawie należy indywidualnie ocenić co stanowi przedmioty urządzenia domowego, o których mowa w art. 939 §1 k.c. Ustawodawca nie ustalił definicji tego pojęcia. Przykładowo wskazuje się meble, sprzęt RTV i AGD oraz przedmioty potrzebne do zaspokajania potrzeb kulturalnych i duchowych. Są to zatem rzeczy ruchome oznaczone co do tożsamości. Przedmiotem tego uprawnienia nie są natomiast nieruchomości bądź udziały w nich.

Dochodzenie roszczenia.

Małżonek spadkodawcy może dochodzić przeniesienia własności oraz wydania rzeczy, o których mowa w art. 939 § 1 k.c., o ile zaistniały wskazane w niniejszym artykule przesłanki. Roszczenie z art. 939 §1k.c. może być dochodzone w osobnym postępowaniu przed działem spadku, a najpóźniej wraz z działem spadku. Roszczenie, o którym mowa w art. 939 k.c., powstaje z chwilą otwarcia spadku i przedawnia się z upływem 5 lat od daty wymagalności.

Cel regulacji.

Celem przyznanego małżonkowi spadkodawcy uprawnienia jest zapewnienie, aby jego warunki życiowe pozostały na podobnym poziomie, jak za ich wspólnego życia małżeńskiego. Biorąc pod uwagę fakt, że w praktyce małżonkowie najczęściej żyją we wspólności majątkowej, małżonek i tak zabiera połowę majątku wspólnego na podstawie przepisów regulujących stosunki majątkowe małżeńskie. W sytuacjach, w których przysługuje mu prawo żądania ponad swój udział przedmiotów gospodarstwa domowego, otrzymuje także połowę spadku.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: unsplash.com, by Photo by Laika Notebooks