Każdy spadkobierca ma prawo do przyjęcia czy też odrzucenia spadku po zmarłym spadkodawcy. Najczęściej do odrzucenia spadku dochodzi w chwili, gdy w majątku spadkowym znajduje się znaczna ilość długów, co mogłoby spowodować pogorszenie sytuacji spadkobiercy. Jednak bywają również sytuacje, kiedy to nie stan pasywny spadku zmusza do odrzucenia spadku, ale złożenie oświadczenia podyktowane jest innymi pobudkami. Czy jednak zawsze nasze oświadczenie będzie skuteczne?

Kiedy może dojść do uznania oświadczenia o odrzuceniu spadku za bezskuteczne

Zgodnie z przewidzianą w ustawie podstawą tj. art. 1024 k.c., jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego, według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Do takiej możliwości dojdzie przykładowo w chwili, gdy potencjalny spadkobierca posiada znaczne długi, a pomimo korzyści, jakie niosło za sobą przyjęcie spadku złożył oświadczenie o jego odrzuceniu. W takiej sytuacji wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia, może domagać się bezskuteczności tego oświadczenia.
Wobec powyższego do uznania bezskuteczności tego oświadczenia musi dojść do spełnienia przesłanki w postaci (I) pokrzywdzenia wierzyciela (II) niewypłacalności dłużnika (III) istnienia wierzytelności wierzyciela.

Pokrzywdzenie wierzycieli i stan niewypłacalności

Kluczową przesłanką skorzystania z omawianego uprawnienia jest odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli. Tym samym należałoby prima facie odwołać się do art. 527 § 2 k.c., zgodnie z którym czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed jej dokonaniem. Przyjmuje się, że stan niewypłacalności dłużnika powinien istnieć w chwili złożenia przez niego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wobec powyższego do pokrzywdzenia wierzyciela w takim przypadku dochodzi poprzez zaniechanie dłużnika, w wyniku którego nie następuje powiększenie jego majątku z uwagi na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wierzyciel nie będzie mógł powoływać się na jego pokrzywdzenie, jeżeli dłużnik przyjmie spadek przeciążony długami, pogarszając tym samym swoją sytuację majątkową.

Istnienie wierzytelności w chwili złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

Kolejną przesłanką umożliwiającą wystosowanie skargi przez wierzyciela jest istnienie jego wierzytelności w chwili złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę. Należy podkreślić, że ochronie w ramach skargi z art. 1024 k.c. podlegają jedynie wierzytelności istniejące w chwili złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Wierzytelności te nie muszą być jednak wymagalne czy też stwierdzone tytułem egzekucyjnym.

Skarga wierzyciela na odrzucenie spadku

Skarga z jaką może wystąpić wierzyciel w razie odrzucenia spadku z jego pokrzywdzeniem, nawiązuje do ogólnej konstrukcji skargi pauliańskiej przewidzianej w art. 527 k.c. Podmiotem czynnie legitymowanym do wystąpienia ze skargą z art. 1024 k.c. jest wierzyciel dłużnika, jednak legitymacji tej nie będą posiadali wierzyciele spadkowi i wierzyciele zapisobiercy przy zapisie zwykłym.
Należy mieć na uwadze, że realizacja omawianego uprawnienia została ograniczona pod względem czasowym. Zgodnie z art. 1024 §2 k.c. uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku. Komentowany przepis ma zatem charakter szczególny względem art. 534 k.c. w którym ustawodawca operuje jednolicie 5-letnim terminem zawitym, liczonym od chwili dokonania czynności prawnej.

Skutki złożenia skargi

• Jednym ze skutków jest uznanie przez sąd, że odrzucenie spadku przez dłużnika jest bezskuteczne w stosunku do wierzyciela. Tym samym wspomniany wierzyciel może zaspokoić się z przedmiotów zaliczonych do masy spadkowej, które nie weszły ostatecznie do majątku dłużnika z powodu odrzucenia przez niego spadku.
• Co więcej, wierzyciel względem, którego czynność prawna spadkobiercy pierwotnie powołanego została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami spadkobiercy dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych.
• Skorzystanie ze skargi pauliańskiej z art. 1024 k.c. nie wpływa na porządek dziedziczenia. Dłużnik pozostaje bowiem nadal wyłączony od dziedziczenia, tak jakby w ogóle nie dożył otwarcia spadku. Spadek definitywnie nabywają natomiast pozostali spadkobiercy.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: pixabay.com, by annazuc