Ładowanie...

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego

Gospodarstwo rolne stanowi składnik masy spadkowej, w stosunku do którego ustawodawca przewidział szczególne reguły dziedziczenia. Co więcej, reguły te zmieniały się na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci dosyć często. Najogólniej można stwierdzić, iż krąg spadkobierców mogących dziedziczyć gospodarstwo rolne bywał przez bardzo długie lata mocno zawężany przez ustawodawcę. W obecnym stanie prawnym brak jest natomiast jakichkolwiek ograniczeń w tym zakresie.

Mając te zmiany na uwadze, w dzisiejszym artykule postaramy się omówić podstawowe kwestie związane z dziedziczeniem gospodarstw rolnych. Tymczasem już na wstępie należy zasygnalizować, że dla ustalenia właściwych w danej sprawie przepisów prawa, decydujące znaczenie będzie mieć chwila otwarcia spadku, a więc chwila śmierci spadkodawcy. Wyłącznie właściwymi będą przepisy obowiązujące w przedmiotowej dacie.

Kiedy mamy do czynienia z gospodarstwem rolnym?

Zgodnie z art. 1058 ustawy – Kodeks cywilny, na gruncie prawa spadkowego za gospodarstwo rolne uznaje się grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1h. Istotny w tej materii pozostaje zatem obszar wchodzącej w skład spadku nieruchomości.

Jakie są zasady dziedziczenia gospodarstw rolnych?

Dla ustalenia kręgu spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne kluczowe pozostaje, czy zgon spadkodawcy miał miejsce przed dniem 14 lutego 2001 r., czy też po tym dniu. Wskazać należy, że w dacie 14 lutego 2001 r. weszła w życia istotna dla spadkobierców nowelizacja prawa, będąca efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. sygn. akt: P 4/99, w treści którego Trybunał uznać, iż dotychczasowe przepisy ograniczające krąg osób mogących dziedziczyć gospodarstwo rolne są niezgodne z Konstytucją.

W konsekwencji, zgodnie z przedmiotową nowelizacją, jeżeli śmierć spadkodawcy nastąpiła po 14 lutego 2001 r., a spadkodawca nie sporządził testamentu, to w takim wypadku gospodarstwo rolne podlegać będzie ogólnym regułom dziedziczenia ustawowego, a co za tym gospodarstwo rolne przypadnie każdemu ze spadkobierców ustawowych w części odpowiadającej udziałowi w całym majątku spadkowym. Jeżeli do śmierci spadkodawcy doszło natomiast w dacie wcześniejszej (tj. przed 14 lutego 2001 r.) należy sięgnąć do art. 1059 i kolejnych Kodeksu cywilnego – określających jakie cechy powinien spełniać spadkobierca by przejąć w drodze dziedziczenia własność gospodarstwa rolnego.

I tak, zgodnie z art. 1059 Kodeksu cywilnego „Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1) stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo

2) mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo

3) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

4) są trwale niezdolni do pracy”.

Spełnianie co najmniej jednego spośród ww. warunków na chwilę otwarcia spadku jest wystarczające do nabycia gospodarstwa przez danego spadkobiercę. Należy jednocześnie podkreślić, że jeżeli żaden ze spadkobierców powołanych do dziedziczenia z ustawy w pierwszej kolejności (najczęściej małżonek oraz dzieci zmarłego) nie posiada jakiejkolwiek spośród ww. wymienionych cech, to zgodnie z art. 1060 k.c. gospodarstwo rolne może przypaść z pominięciem takich spadkobierców na rzecz wnuków zmarłego, pod warunkiem, że wnuki te są osobami stale pracującymi bezpośrednio przy produkcji rolnej albo mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej.

Jeżeli natomiast ani dzieci ani wnuki zmarłego spadkodawcy nie mogą przejąć gospodarstwa rolnego, albowiem nie spełniają ustawowych wymogów, wówczas gospodarstwo rolne przypada na własność rodzeństwa zmarłego, jeżeli rodzeństwo to stale pracuje bezpośrednio przy produkcji rolnej albo ma przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej. Jeżeli i rodzeństwo nie może dziedziczyć gospodarstwa, lecz dzieci rodzeństwa spełniają wymogi stawiane ich rodzicom, w takim wypadku gospodarstwo przypada tym dzieciom.

Warto podkreślić, że Sąd ma obowiązek zbadać czy którykolwiek spośród spadkobierców ustawowych odpowiada warunkom określonym w art. 1059 i następnych Kodeksu cywilnego. Dopiero ustalenie, że żaden ze spadkobierców nie spełnia tych kryteriów powoduje, że gospodarstwo podlegać będzie dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Taki sam skutek nastąpi, jeżeli okaże się, że wyłącznie uprawnionymi do dziedziczenia gospodarstwa są osoby trwale niedolne do pracy.

Interesuje cię jakiś temat z zakresu prawa spadkowego? Chciałbyś przeczytać o nim artykuł? Zostaw nam komentarz lub napisz o tym w wiadomości prywatnej, a my postaramy się przygotować artykuł, który rozwieje Twoje wątpliwości.

Ilustracja: pixabay.com, by rauschenberger

Skomentuj artykuł