Tak jak wspominaliśmy już na naszym blogu, zachowek to prawo spadkobierców wskazanych w ustawie do dochodzenia części spadku po zmarłym, który pominął ich przy dziedziczeniu. Zgodnie z ustawą takimi osobami uprawnionymi są: zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Co jednak, jeśli osoba uprawniona do zachowku zmarła przed jego uzyskaniem albo nie zdążyła wszcząć postępowania o jego zapłatę? Czy zachowek podlega dziedziczeniu przez spadkobierców osoby uprawnionej?

Dziedziczenie roszczenia o zachowek

Odpowiadając na powyższe pytanie, należy wyjaśnić, że samo prawo do zachowku nie jest dziedziczne, bowiem ma charakter osobisty, jest niezbywalne i niedziedziczne. Dziedziczeniu podlega tylko skonkretyzowane już w określonej wysokości roszczenie z tytułu zachowku. Wobec tego, dziedziczone jest wyłącznie roszczenie (inaczej wierzytelność), a nie prawo.

Kto dziedziczy roszczenie o zachowek?

„Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy”. Przytoczony powyżej art. 1002 k.c. wprowadza krąg osób, które mają prawo dochodzić roszczenia o zachowek po pierwotnym spadkodawcy. Z przepisu tego wynika jednoznacznie, że wierzytelność o zapłatę zachowku jest dziedziczona tylko przez takie osoby, które byłyby uprawnione do żądania zachowku po pierwszym spadkodawcy.

Aby zobrazować powyższe posłużmy się następującym przykładem:

Zmarły Adam T. (spadkodawca pierwotny) w drodze testamentu przepisał cały swój majątek swojej żonie Celinie T. Adam T. miał również córkę Annę K., którą w testamencie pominął. Anna K. ma tym samym prawo do zachowku po ojcu. Jednakże Anna K. zmarła zanim zdążyła zrealizować roszczenie o zachowek. Spadek po niej zgodnie z ustawą nabył mąż Piotr K. oraz córka Aldona K. W takiej sytuacji roszczenie o zachowek po Adamie T. (pierwotnym spadkodawcy) po śmierci Anny K. odziedziczy jej dziecko. Córka Anny K. jako zstępna Adama T. dziedziczy roszczenie o zachowek zgodnie z art. 1002 k.c. Mąż Anny K. nie może nabyć roszczenia o zachowek, dlatego że nie należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku po Adamie T. (nie jest ani zstępnym Adama T., ani jego małżonkiem, ani rodzicem).  

Kiedy roszczenie o zachowek wygasa?

Należy jednocześnie mieć na uwadze, że jeśli osoby, które należały do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwotnym spadkodawcy (w przykładzie po Adamie T.), nie dziedziczą po osobie uprawnionej do zachowku (w przykładzie po Annie K.), to nie będą dziedziczyć roszczenia o zachowek. Roszczenie to wygaśnie, jeśli żadna z osób nie spełni warunków dziedziczenia wskazanych w art. 1002 k.c. Nie ma przy tym znaczenia, czy dziedziczenie po uprawnionym następuje z ustawy, czy z testamentu.

Roszczenie o zachowek wygaśnie także wtedy, gdy wśród spadkobierców osoby uprawnionej do zachowku (zatem spadkobierców Anny K.) nie ma żadnej osoby, która należała do uprawnionych do zachowku po pierwotnym spadkodawcy (po Adamie T.). W podanym przykładzie taka sytuacja miałaby miejsce gdyby Anna K. nie posiadała dzieci. Wówczas spadek po niej na podstawie ustawy nabyłby w całości mąż, który, jak to zostało już wyżej wyjaśnione, nie należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku po Adamie T., zatem nie może roszczenia tego dziedziczyć.

Co więcej, jeśli uprawniony do zachowku (Anna K.) ma kilku spadkobierców, spośród których jedynie część odziedziczy roszczenie o zachowek, to ta część roszczenia, która nie została odziedziczona również wygasa. Uprawnieni do dziedziczenia zachowku nabywają jedynie należną im część roszczenia o zachowek identyczną do części, jaka przysługuje im w majątku spadkowym.

Jeżeli masz jeszcze jakiekolwiek pytania, to zapraszamy do kontaktu!